[Serkan]

İstanbul’da ilk rasthâneyi kuran astronomi, matema-
tik ve hadis alimi olan T. Raşid 1525 senesinde Şam’da
doğdu. Takiyüddün Raşid İstanbul’a yerleştikten sonra
astronomi çalışmalarına ağırlık verdi ve bu alanda söz sa-
hibi oldu. Sultan 3. Murad Han’ın huzuruna kabul edildi.
Padişahın emri ile İstanbul Rasathânesini kurmakla vazi-
felendirildi. Önceleri rasatlarını Galata kulesinde yapıyor-

1. Rasatahânenin inşasında Hoca Sâdeddin efendinin
   

ve Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’nın büyük yardımları
oldu. Takiyüddün Raşid bu rasathânede 4 sene deney ve
gözlem yaptı. Takiyüddün Rasid İstanbul Rasathânesinde
ve özel imkanlarla yaptığı çalışmalarında bir çok başarılar
elde etti. Zamanı ölçmede büyük başarı gösterdi. 4 sene
içerisinde yaptığı rasatlarla güneş cetvellerini tamamla-
dı. Meyl-i külliyi (bir gök cismi yörüngesinden tam olarak
sapması, tam deknelasyonu) 330  26’ 48’’ olarak buldu.
Bu rakam bugünkü rakamdan sadece 36 saniye küçüktür.
Halbuki ünlü astronot thoco Brahe bunu iki misli hatayla 1’
48’’ olarak bulmuştur. Takiyüddün Rasid güneşin ortalama
harelketinin bu günkü değerine yaklaşık olarak hesapladı.
Meridyenler arası zamanı ilk defa ölçtü. Güneş, Ay ve yıl-
dızların doğuş yerlerini yıldızların enlem, boylam doğuş ve
eğim metotlarını ilk defa ortaya koydu ve kullandı. Enlem
ve boylamı belli olan iki yıldızın yanında olan üçüncü bir
yıldız arasında ortaya çıkan küre ve üçgenin yüzölçümünü
hesaplamak için bir alet yaptı. Bu aletle üçüncü yıldızın en-
lem ve boylamı hesapladı. Bu yol günümüz astronomisinde
de kullanılmaktadır. 60’lı sistem üzerine kurulan ve halen
kullanılmakta olan derece dakika ve saniyeyi ondalıklı bir
şekilde ifade etti. Avrupa’da bu sistem 100 sene sonra
1670 senesinde Gabriel Muuton tarafından ortaya atıldı.
(Müslüman Bilim Adamları 2, s. 299,300)