05/05/2020, 21:52
Hârizmî, 9. yüzyılın ilk yarısında matematikte en önemli devri yaşatan, Batı’da daha çok 12. yüzyıldan itibaren tanınan büyük bir Türk matematik bilginidir.
Asıl adı Ebû Abdullah Muhammed bin Mûsa el-Hârizmî olan bu büyük bilgin matematik, astronomi ve coğrafya alanlarında hizmetlerle çağını aşabilmiş, ilim tarihinin öncüleri arasında haklı olarak yerini almıştır.
Aritmetik ve cebirin kurucusu denecek kadar ilim tarihinde iz bırakan Hârizmi, tarihte cebirle ilgili ilk eseri yazmıştır. Cebir ilmini metodik ve sistematik olarak ilk defa ortaya koyan odur. Uzun araştırma ve çalışmalardan sonra kaleme aldığı “el-Cebir ve’l Mukâbele” adlı eseri XII. yüzyıldan sonra yaşayan bütün Batı’lı matematikçilere yol göstermiştir.
Ünlü şarkiyatçı Gandz: “Hârizmî cebir ilmi bakımından Öklid’den bin yıl ilerdedir.” der. Gerolama Cardano ise onu dünyanın en büyük 12 dahisi arasında sayar.
Mezopotamya menşeli olan cebir kelimesi Hârizmînin el Cebr ve’l Mukâbele adlı eseriyle dünyaya yayılmış kitabı, Batı dillerine çevrilirken, kelime hiç değiştirilmeden Fransızcaya algebre (cebir), ingilizceye de algebra (cebir) şeklinde geçmiştir.
Hârizmî’nin matematikte de en büyük hizmetlerinden birisi , eserlerinde hem “sıfır” hem de diğer rakamları kullanmış olmasıdır. Sıfır’ı ilk defa Hârizmî’nin “Hesap Sanatına Dair” eserinde görü yoruz. Hârizmî bu eserinde “Eğer onlar hânesinde hiç bir sayı mevcut değilse sırayı muhafaza etmek için küçük bir dâire konulması”nı ileri sürüyordu. İşte bu daireye, Müslümanlar “boş” manasına gelen sıfır dediler.
Hârizmî, matematik alanında olduğu kadar astronomi ve coğrafya alanlarında da şöhret kazanmıştır. O tam beş ilim dalında faaliyet göstermiş bunların gelişmelerine yardımcı olmuştur.
Hârizmî’nin en büyük hizmetlerinden birisi de bir Coğrafya Ansiklopedisi hazırlamış olmasıdır. O, bu ansiklopedisini 69 âlimle işbirliği yaparak hazırlamış ve Halife Me’mun’a takdim etmiştir.
(Müslüman İlim Öncüleri Ansiklopedisi, S. 115-120)
Asıl adı Ebû Abdullah Muhammed bin Mûsa el-Hârizmî olan bu büyük bilgin matematik, astronomi ve coğrafya alanlarında hizmetlerle çağını aşabilmiş, ilim tarihinin öncüleri arasında haklı olarak yerini almıştır.
Aritmetik ve cebirin kurucusu denecek kadar ilim tarihinde iz bırakan Hârizmi, tarihte cebirle ilgili ilk eseri yazmıştır. Cebir ilmini metodik ve sistematik olarak ilk defa ortaya koyan odur. Uzun araştırma ve çalışmalardan sonra kaleme aldığı “el-Cebir ve’l Mukâbele” adlı eseri XII. yüzyıldan sonra yaşayan bütün Batı’lı matematikçilere yol göstermiştir.
Ünlü şarkiyatçı Gandz: “Hârizmî cebir ilmi bakımından Öklid’den bin yıl ilerdedir.” der. Gerolama Cardano ise onu dünyanın en büyük 12 dahisi arasında sayar.
Mezopotamya menşeli olan cebir kelimesi Hârizmînin el Cebr ve’l Mukâbele adlı eseriyle dünyaya yayılmış kitabı, Batı dillerine çevrilirken, kelime hiç değiştirilmeden Fransızcaya algebre (cebir), ingilizceye de algebra (cebir) şeklinde geçmiştir.
Hârizmî’nin matematikte de en büyük hizmetlerinden birisi , eserlerinde hem “sıfır” hem de diğer rakamları kullanmış olmasıdır. Sıfır’ı ilk defa Hârizmî’nin “Hesap Sanatına Dair” eserinde görü yoruz. Hârizmî bu eserinde “Eğer onlar hânesinde hiç bir sayı mevcut değilse sırayı muhafaza etmek için küçük bir dâire konulması”nı ileri sürüyordu. İşte bu daireye, Müslümanlar “boş” manasına gelen sıfır dediler.
Hârizmî, matematik alanında olduğu kadar astronomi ve coğrafya alanlarında da şöhret kazanmıştır. O tam beş ilim dalında faaliyet göstermiş bunların gelişmelerine yardımcı olmuştur.
Hârizmî’nin en büyük hizmetlerinden birisi de bir Coğrafya Ansiklopedisi hazırlamış olmasıdır. O, bu ansiklopedisini 69 âlimle işbirliği yaparak hazırlamış ve Halife Me’mun’a takdim etmiştir.
(Müslüman İlim Öncüleri Ansiklopedisi, S. 115-120)